!!! UWAGA !!!
Jesteś na stronie
archiwum.brzeznica.pl

 

Niniejsza strona zawiera tylko i wyłącznie dane Archiwalne od 2009 roku do 25.04.2018r.

Z dniem 01.05.2018r. wszystkie aktualne informacje zamieszczane są pod adresem brzeznica.pl oraz brzeźnica.pl

 

 

!!!   WERSJA ARCHIWALNA   !!!

 

Gmina Brzeźnica położona jest w obszarze o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu. Posiada dogodne dla osadnictwa tereny, toteż były one zasiedlane od najdawniejszych czasów. Udokumentowane źródła historyczne podają daty przełomu XIII i XIV w. Wtedy to obszar gminy podzielony był na dwie części. Jedna – zachodnia, leżała w granicach Księstwa Oświęcimskiego; druga – wschodnia należała do Ziemi Krakowskiej. Podział ten o tyle jest istotny, iż w owym czasie Księstwo Oświęcimskie związane było ze Śląskiem ciążącym do Czech. Na tej niepewnej granicy, w 1274r. utworzony został Korytarz Radwanicki. To wtedy właśnie Bolesław Wstydliwy odstępuje wszystkie wsie swoje nad rzeką Skawą położone księciu Władysławowi Opolskiemu, wyłączając dobra należące do rodu Radwanitów Trzebolskich. Dobra te w XIII w. obejmowały: Pobiódr, Paszkówkę, Trzebol, Bęczyn, Sosnowice, Brzezinkę, Przybkowice (Przytkowice), Markową Porębę (Marcyporęba), Brzeźnicę, Kopytówkę, Wysoką, Owsiankę, Półstanisławice (Stanisław Górny), Zebrzydowice, Stanisław (Dolny), Bieńkowice. Włość trzebolska Radwanitów, wyjęta spod władzy księcia opolskiego stanowiła jakby szeroki klin, pozostawiając nad Wisłą tylko wąski pas łączący dwie główne części jego nabytków i tworząc uderzający wprost dziwaczny bieg granicy. W Brzeźnicy umiejscowiona została książęca komora celna. Tylko tędy można było się dostać do Krakowa po przekroczeniu granicy. Z Brzeźnicy podróżni udawali się albo drogą na Skawinę, albo po przeprawieniu się przez Wisłę drogą na Czernichów. Do 1440 roku dochody celne z brzeźnickiej komory pobierali książęta oświęcimscy, od tego zaś czasu cło to posiadali dziedzice Brzeźnicy. Komora ta oficjalnie przestała istnieć w latach 1726-1736, jednak tak naprawdę zamknięta została dopiero po 1760r.
Brzeźnica, jak większość wiosek obecnej gminy, należała do dóbr Radwanitów. Jeszcze w XIV w. stanowiła jedną wielką posiadłość Marcyporęby – gniazda rodowego Marka Radwanity. Z rodu Radwanitów ziemie te w XVI w. przeszły na ród Szaszorów – Palczowskich. Palczowscy byli zagorzałymi kalwinami i dzięki nim reformacja dotarła na nasze tereny. Wszystkie istniejące na ich ziemiach kościoły, zamienili Palczowscy na kalwińskie zbory. Wówczas też podzielili dobra marcyporębskie. Ośrodkiem gospodarczym stałą się Brzeźnica podzielona na Brzeźnicę Malowaną i Brzeźnicę Radwańską. Klucz Brzeźnicy Malowanej obejmował folwark, browar w Marcyporębie, las w Stanisławiu i Wysokiej, tartak i dwa młyny, karczmę na Sosnówce oraz austerię na Zabłociu. W 1742r. Brzeźnicę Malowaną wykupił książę Kazimierz Czartoryski. W rękach tego rodu pozostałą do II połowy XIX w. W 1880r. należała do rodziny Brandysów. Posiadała wówczas karczmę i folwark.

Brzeźnica Radwańska obejmowała również Nowe Dwory z Owsianką, Bachurowice (obecnie Bachorowice) oraz część Marcyporęby. Cały ten majątek przeszedł w posiadanie Radeckich. Często zmieniali się właściciele dóbr Brzeźnicy Radwańskiej, często też dzielone one były na mniejsze części. W 1856r. właścicielem tych ziem został Adam Gorczyński – poeta, prozaik, dramaturg i malarz romantyczny. Brzeźnica Radwańska posiadała dwie karczmy, młyn i dwa folwarki. Dzięki wybudowaniu linii kolejowej rola Brzeźnicy wzrosła. W 1900r. istniała tu jedno oddziałowa szkoła ludowa, poczta oraz stacja kolejowa. Rozwinęło się życie kulturalne oraz patriotyczne. W 1912r. została założona organizacja strzelecka „Strzelec”. Istniało Towarzystwo Szkoły Ludowej i biblioteka. Organizowano wykłady, odczyty oraz imprezy kulturalne. W okresie międzywojennym działały w Brzeźnicy: Towarzystwo Domu Ludowego im. marszałka Józefa Piłsudskiego, Koło Młodzieży Ludowej, Koło Gospodyń Wiejskich, teatr ludowy i orkiestra dęta. Z Brzeźnicy wywodzi się poseł na Sejm II Rzeczypospolitej Polski w latach 1928-1938 – Wincenty Hyla.
Po II wojnie światowej Brzeźnica stała się siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej.
Każda z pozostałych miejscowości gminy Brzeźnica ma bogatą historię oraz swoją historyczną specyfikę. 
Jedną z najstarszych parafii omawianego terenu jest parafia w Tłuczani. Wykazy podatków papieskich (świętopietrza) wzmiankują ją w 1356r. Tłuczań słynęła z cudownego obrazu Matki Bożej Tłuczańskiej, namalowanego w 1513r. przez nieznanego artystę na desce ze złotym tłem. Obraz doznawał ogromnej czci. Najwcześniejsze o nim zapiski sięgają 1618r. Odpusty trwały tu 8 dni. Napływ wiernych był tak duży, że cmentarz wokół kościoła nie mógł ich pomieścić. Obchodzono również święto Matki Bożej Tłuczańskiej. Niestety w 1943r. obraz spłonął w pożarze drewnianego kościoła parafialnego. Obecnie w ołtarzu głównym możemy oglądać jego kopię.
Nieco starszą miejscowością jest Marcyporęba (pierwsze zapisy datuje 1337r.) założoną przez Marka Radwanitę na leśnych porębach. Rycerz ten wybudował, jako swoją siedzibę, warowny zamek. Stanowił on część granicznego pasa obronnego Księstwa Oświęcimskiego. Niestety, nie zachowały się po tej budowli żadne ruiny. Jedynie miejsce po dzień dzisiejszy mieszkańcy Marcyporęby nazywają „zamczyskiem”.
Pierwszymi znanymi właścicielami Sosnowic są Jan i Mikołaj Strzałowie (1581r.). Byli oni fundatorami znajdującego się tu kościółka. Kościółek pod wezwaniem Imienia Najświętszej Panny Marii jest drewniany, o konstrukcji zrębowej. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz łaskami słynący Najświętszej Panny Marii. Tradycja mówi, że u Jej stóp modlił się, idący na Wiedeń, król Jan III Sobieski. Na pamiątkę tego wydarzenia postać króla została wyryta w kamieniu i umieszczona w tzw. babieńcu.
Ciekawą miejscowością jest również Kopytówka. W XIII w. jak większość wsi gminy Brzeźnica, należała do Radwanitów. Jednak najznamienitszymi właścicielami Kopytówki byli Baumowie. Hrabia Józef Baum był posłem do Rady Państwa, do Sejmu Krajowego, wiceprezesem koła polskiego we Wiedniu, marszałkiem powiatowym i prezesem wielu towarzystw. Jednak nie dzięki Baumom Kopytówka stałą się znaną miejscowością. W 1641r., w święto Znalezienia Krzyża Św., we dworze Stanisława z Brzezia Paszkowskiego wystąpiły nadzwyczajne zjawiska. Znajdujący się tam obraz Matki Bożej z dzieciątkiem Jezus na ręku uronił w jednej chwili kilka łez krwawych. Obraz ten za staraniem Ojców Bernardynów z Kalwarii Zebrzydowskiej, umieszczony został w tamtejszym klasztorze, gdzie pozostaje do dnia dzisiejszego. Tak więc cudowny obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej pochodzi z Kopytówki.

Na terenie gminy Brzeźnica znajduje się wiele obiektów historycznych godnych zobaczenia. Do najciekawszych należą:
Brzeźnica – dwór murowany z XVIII w., z oryginalną pierwotną elewacją od północy i wschodu nakryty dachem mansardowym. W pobliżu stoi dawny spichlerz z połowy XIX w. obecnie obiekty te stanowią własność prywatną.
Marcyporęba – drewniany kościół p.w. św. Marcina pochodzący z 1670r. Wewnątrz zabytkowe wyposażenie: ołtarze główny i boczne rokokowe; w ołtarzu głównym XVII wieczny obraz Matki Bożej unoszonej przez anioły oraz późnobarokowe figury świętych Piotra i Pawła; rokokowa ambona, późnobarokowe organy z fragmentem dekoracji wczesnobarokowej, kamienna XVI wieczna chrzcielnica.
Paszkówka – neogotycki pałac, z elementami tzw. angielskiego gotyku, zabudowany w II połowie XIX w. przez hr. Wężyków. Jedna z sal posiada sklepienie palmowe wsparte na centralnym filarze. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną. Uruchomiono w nim hotel. W przysiółku Pobiedr znajduje się murowany kościół z XIX w. p.w. Przemienienia Pańskiego. Zabytkowe wyposażenie: organy wczesnobarokowe; kamienna barokowa z XVII w. dawna chrzcielnica (obecnie kropielnica), płaskorzeźba dłuta Salwatora Mundi. Z Paszkówki wywodzi się znany chłopski literat Antonii Kucharczyk (1874-1944) „Jantek z Bugaja”.
Sosnowice – kaplica p.w. św. Imienia Najświętszej Panny Marii, drewniana o konstrukcji zrębowej, z sygnaturką z 1733r. W posadzce prezbiterium renesansowa kamienna płyta, zamykająca wejście do grobu Strzałów – z płaskorzeźbą przedstawiającą postać rycerza oraz herby.
Tłuczań – drewniany kościółek p.w. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii z 1664r., orientowany, o konstrukcji zrębowej. Ponadto we wsi jest murowany kościół parafialny z lat 1946-48, w którym w ołtarzu głównym znajduje się kopia łaskami słynącego obrazu Matki Bożej Tłuczańskiej.

 

malownicza1

Zebraliśmy dla Państwa archiwalne numery gazety „Taka Malownicza Gmina”. Serdecznie zapraszamy.

 

 

Przejdź do archiwum

 

SZL_MAL_170